Scenariusz lekcji — Negatywne i pozytywne skutki zjawisk wulkanicznych — scenariusz nauczyciela
Imię i nazwisko autora: Magdalena Fuhrmann
Temat lekcji: Negatywne i pozytywne skutki zjawisk wulkanicznych
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy, klasa I i zakres rozszerzony, klasa IV
Spis treści
Podstawa programowa
Cele kształcenia – wymagania ogólne
Wiedza geograficzna – poziom podstawowy
- Poznawanie terminologii geograficznej.
- Poznanie zróżnicowanie środowiska geograficznego, głównych zjawisk i procesów geograficznych oraz ich uwarunkowań i konsekwencji.
- Poznanie podstawowych relacji między elementami przestrzeni geograficznej (przyrodniczej, społeczno‑gospodarczej i kulturowej) w skali lokalnej, regionalnej, krajowej i globalnej.
- Rozumienie prawidłowości w zakresie funkcjonowania środowiska geograficznego oraz wzajemnych zależności w systemie człowiek‑przyroda.
Wiedza geograficzna – poziom rozszerzony
- Rozumienie specjalistycznych pojęć i posługiwanie się terminami geograficznymi.
- Rozszerzenie wiedzy niezbędnej do zrozumienia istoty zjawisk oraz charakteru i dynamiki procesów zachodzących w środowisku geograficznym w skali lokalnej, regionalnej, krajowej i globalnej.
- Identyfikowanie sieci powiązań przyrodniczych, społecznych, kulturowych, gospodarczych i politycznych w przestrzeni geograficznej.
- Integrowanie wiedzy przyrodniczej, społecznej, ekonomicznej i humanistycznej.
Umiejętności i stosowanie wiedzy w praktyce – poziom podstawowy
- Korzystanie z planów, map fizycznogeograficznych i społeczno‑gospodarczych, fotografii, zdjęć lotniczych i satelitarnych, rysunków, wykresów, danych statystycznych, tekstów źródłowych, technologii informacyjno‑komunikacyjnych oraz geoinformacyjnych w celu zdobywania, przetwarzania i prezentowania informacji geograficznych.
- Interpretowanie treści różnych map.
- Identyfikowanie relacji pomiędzy poszczególnymi elementami środowiska geograficznego (przyrodniczego, społeczno‑gospodarczego i kulturowego).
- Formułowanie twierdzeń i podstawowych prawidłowościach dotyczących funkcjonowania środowiska geograficznego.
- Rozwijanie umiejętności komunikowania się i podejmowania konstruktywnej współpracy w grupie.
- Wykorzystanie zdobytej wiedzy i umiejętności geograficznych w życiu codziennym zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju.
Umiejętności i stosowanie wiedzy w praktyce – poziom rozszerzony
- Analizowanie i wyjaśnianie zjawisk i procesów geograficznych oraz zróżnicowania przyrodniczego, społeczno‑gospodarczego i kulturowego świata.
- Formułowanie twierdzeń o prawidłowościach dotyczących funkcjonowania środowiska przyrodniczego i społeczno‑gospodarczego oraz wzajemnych zależności w systemie przyroda – człowiek – gospodarka.
- Waloryzowanie zjawisk i procesów przyrodniczych oraz wartościowanie zachowań i działalności człowieka w środowisku geograficznym.
- Wykorzystanie zdobytej wiedzy i umiejętności geograficznych w analizie i ocenie przemian przestrzeni geograficznej.
Kształtowanie postaw – poziom podstawowy
- Rozwijanie zainteresowań geograficznych, budzenie ciekawości świata.
- Docenianie wiedzy geograficznej w poznawaniu i kształtowaniu przestrzeni geograficznej.
- Dostrzeganie aplikacyjnego charakteru geografii.
Kształtowanie postaw – poziom rozszerzony
- Rozwijanie dociekliwości poznawczej, ukierunkowanej na poszukiwanie prawdy, dobra i piękna.
- Kształtowanie przekonania o użyteczności edukacji geograficznej dla osobistego rozwoju człowieka oraz aktywności społecznej.
Treści nauczania
Poziom podstawowy
V. Litosfera: związek budowy wnętrza Ziemi z tektoniką płyt litosfery, procesy wewnętrzne i zewnętrzne kształtujące powierzchnię Ziemi i ich skutki, skały.
Uczeń:
2) wyjaśnia przebieg głównych procesów wewnętrznych prowadzących do urozmaicenia powierzchni Ziemi (ruchy epejrogeniczne, ruchy górotwórcze, wulkanizm, plutonizm, trzęsienia ziemi).
Poziom rozszerzony
XVIII. Problemy środowiskowe współczesnego świata: tropikalne cyklony, trąby powietrzne, sztormy, powodzie, tsunami, erozja gleb, wulkanizm, wstrząsy sejsmiczne, powstawanie lejów krasowych, zmiany klimatu, pustynnienie, zmiany zasięgu lodowców, ograniczone zasoby wody na Ziemi, zagrożenia georóżnorodności i bioróżnorodności.
Uczeń:
XVIII.Problemy środowiskowe współczesnego świata: tropikalne cyklony, trąby powietrzne, sztormy, powodzie, tsunami, erozja gleb, wulkanizm, wstrząsy sejsmiczne, powstawanie lejów krasowych, zmiany klimatu, pustynnienie, zmiany zasięgu lodowców, ograniczone zasoby wody na Ziemi, zagrożenia georóżnorodności i bioróżnorodności.
Uczeń:
3) przedstawia genezę i skutki geologicznych zagrożeń (wulkanizm, trzęsienia ziemi, powstawanie lejów krasowych);
4) Wskazuje na mapie regiony występowania geozagrożeń i podaje przykłady działań ograniczających ich skutki.
Kształtowane kompetencje kluczowe
- kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
- kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
- kompetencje cyfrowe,
- kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
- wyjaśnia istotę trzęsień ziemi,
- wskazuje obszary występowania trzęsień ziemi,
- omawia sposoby przewidywania trzęsień ziemi.
Strategie nauczania: asocjacyjna
Metody i techniki nauczania: blended learning, IBSE
Forma zajęć: praca indywidualna, grupowa
Środki dydaktyczne: e‑materiał, komputer, projektor multimedialny, zeszyt
Materiały pomocnicze:
- M. Książkiewicz, Geologia dynamiczna, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1979.
- M. Łodziński, Atrakcje geoturystyczne grupy wulkanów Kluczewskiej Sopki, Północna Kamczatka, Rosja, „Geoturystyka” 2010, nr 1 (20), s. 51–63.
- J.J. Major , T.C. Pierson , Lahar – River of Volcanic Mud and Debris, „USGS Science for Changing World” 2018, nr 3024.
- M. Pańczyk M., Erupcje wulkaniczne – formy i produkty, „Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych” 2011, t. 60, nr 3–4 (292–293), s. 219–225, Polskie Towarzystwo Przyrodników im. Kopernika.
Przebieg lekcji “Negatywne i pozytywne skutki zjawisk wulkanicznych”
Uczniowie proszeni są o zapoznanie się z wprowadzaniem do materiału.
Faza wprowadzająca:
- Sprawdzenie zadania domowego (opcjonalnie).
- Przedstawienie celów lekcji.
Faza realizacyjna:
- Nauczyciel w krótkiej dyskusji rozmawia z uczniami na temat zjawisk wulkanicznych, ich przyczyny lub genezy i występowania (krótkie przypomnienie wiadomości).
- Uczniowie samodzielnie zapoznają się z treścią e‑materiału, nauczyciel w formie ustnej weryfikuje zrozumienie materiału przez uczniów.
- Nauczyciel dzieli uczniów na grupy, których zadaniem jest omówienie negatywnych i pozytywnych skutków zjawisk wulkanicznych oraz stworzenie hierarchii skutków – od najsilniejszych (negatywnych) i największych (pozytywnych) do najsłabszych (negatywnych) i najmniejszych (pozytywnych). Uczniowie tworzą własną mapę myśli.
- Grupy prezentują swoje mapy.
Faza podsumowująca:
- Przypomnienie celów lekcji.
- Podsumowanie wiedzy zaprezentowanej na lekcji.
- Utrwalenie najważniejszych pojęć, szczególnie tych, które sprawiały uczniom najwięcej problemów podczas zajęć.
- Ocena pracy uczniów podczas lekcji.
Praca domowa
- Utrwalenie wiadomości zawartych w e‑materiale.
- Przygotowanie pracy pisemnej na temat wulkanu wskazanego przez nauczyciela. Praca powinna zawierać negatywne i pozytywne skutki wybuchów wybranego wulkanu.
Zobacz także:
- Negatywne i pozytywne skutki zjawisk wulkanicznych
- Rodzaje i rozmieszczenie wulkanów na Ziemi
- Plutonizm i wulkanizm – budowa wulkanu, zagadka dla uczniów, intruzje magmowe