Rodzaje wulkanów

Ze względu na kształt i erupcję wulkany dzielimy ogólnie na:

• efuzywne – lawowe
• eksplozywne – gazowe
• stratowulkany – mieszane

Wulkany efuzyjne (lawowe) mają rzadką lawę bazaltową (zasadową), mały lub brak stożka i duży areał. Nie wyrzucają materiałów piroklastycznych i gazów.

• typ islandzki – erupcja liniowa
• typ hawajski – erupcja centralna, tworzy duże wulkany tarczowe np. Manua Kea

Wulkany mieszane mają głównie lawę anzedytową (kwaśną), ale czasem również częściowo zasadową. Wyrzucają materiały piroklastyczne i gazy. Tworzą wysokie stożki.

• typ strombolijski – rytmiczne wybuchy co kilka minut np. Stromboli
• typ wulkaniański – mała częstotliwość wybuchów, ale na skutek zaczopowania krateru daje sporo bomb i popiołów np. Vulcano
• typ wezuwiański – najbardziej gwałtowne wybuchy np. Wezuwiusz

Wulkany eksplozywne (gazowe) mają lawę bardzo gęstą ryolitową, stożek bardzo wysoki lub płaski z powodu zniszczenia stożka. Erupcje są bardzo gwałtowne, wyrzucają mnóstwo gazów i skał.

• typ pliniański – gdy wulkan typu wezuwiańskiego wybuchnie zbyt gwałtownie np. Wezuwiusz za czasów Herkulanum i Pompejów
• typ peleański – czop lawowy tamuje krater przez długi czas, a pod nim wzbierają gazy. Podczas wybuchu najczęściej niszczony jest stożek np. Mont Pelee na Martynice

Rozmieszczenie wulkanów na świecie

W Europie wulkany znajdziemy głównie na Islandii i we Włoszech. Duża aktywność wulkaniczna na Islandii ma związek z położeniem na Grzbiecie Śródatlantyckim.

Najwyższa Etna ma 3340 m n.p.m.

W Afryce wulkany są związane głównie z obszarem Rowów Afrykańskich. Najwyższy jest oczywiście Kilimandżaro 5895 m n.p.m.
W Azji i Australii wulkany mamy w tzw. Pacyficznym Pierścieniu Ognia na styku płyt kontynentalnych i oceanicznych.

W Amerykach wulkany są umiejscowione wzdłuż zachodniego wybrzeża, Kordylierów i Andów oraz na Hawajach. Również wpisują się w Pacyficzny Pierścień Ognia związany z tektoniką płyt.

W Ameryce Północnej najwyższy jest meksykański Orizaba 5700 m n.p.m., w Południowej Ojos del Salado w Chile – 6880 m n.p.m.

Manua Kea jest w ogóle ciekawym wulkanem. Niby tylko 4205 m nad poziomem morza. Ale jak dodamy jeszcze 10 203 m od dna oceanu, to wychodzi, że ma łącznie 14 408 m. Mount Everest jest przy nim małą górką 🙂

Ciekawostki o wulkanach

• Toba – wulkan który wybuchł ok. 75 000 lat temu. Jest zaliczany do superwulkanów, bo pyły zmieniły klimat ziemski i utrzymywały się jeszcze przez 1800 lat. Być może jego erupcja miała wpływ na ewolucję Homo sapiens. Do 1905 roku na wyspie pośrodku jeziora kalderowego mieszkali kanibale. Kaldera leży na Sumatrze.
• Santoryn – wulkan, który w skutek wybuchu zapadł się pozostawiając kilka wysp. Było to ok. 1600 r p.n.e., skutki były odczuwalne na Krecie. Utożsamiany z mityczną Atlantydą.
• Wezuwiusz – jeden z dwóch aktywnych wulkanów w Europie — drugi to Etna. Wybucha od starożytności, ostatni raz w 1944 roku. Znany z zasypania Pompejów, Herkulanum i Stabii w 79 r n.e. wraz z mieszkańcami.
• Tambora – wybuch tego indonezyjskiego wulkanu w 1815 miał globalne skutki, choć niedługie. Na półkuli północnej rok 1816 nazwano “rokiem bez lata”, co spowodowało z kolei klęskę nieurodzaju. Nie wspominając o 12 tys. ofiar, 900-1300 km średnicy koło pokryte popiołami i fali tsunami na 10 m.
• Krakatau – między Sumatrą i Jawą. Wulkan wybuchł w 1883 r., a pyły pokryły 70% planety. Uznaje się go za jedną z największych katastrof naturalnych na Ziemi. Po wybuchu powstały trzy wyspy, w tym na jednej kolejny wulkan. Nazwano go “Dziecko Krakatau”, czyli Anak Krakatau.
• Eyjafjallajokull – islandzki wulkan, który w 2010 roku sparaliżował ruch lotniczy w całej Europie.
• Pacyficzny Pierścień Ognia skupia 90% lądowych wulkanów w stanie czynnym i 81% trzęsień ziemi.
  I na koniec fajny film z serii Świat bez tajemnic, właśnie o wulkanach.

Zobacz także:

• Plutonizm i wulkanizm – intruzje magmowe, budowa wulkanu, rodzaje lawy i wybuchów wulkanów
• Negatywne i pozytywne skutki zjawisk wulkanicznych – materiały piroplastyczne, skutki przyrodnicze, gospodarcze

This post is also available in: English