Prądy morskie są poziomymi ruchami wody w wodzie, które występują na ogromną skalę. Mają od kilku do kilkuset kilometrów szerokości i sięgają do 2,5 km wgłąb. Prościej można je porównać do rzek w oceanach. I jest to niezłe porównanie, biorąc pod uwagę, że mają niestabilny przepływ, mogą skręcać, meandrować, zmieniać kierunek i siłę przepływu. Żeby oddać ich ogrom, mogę dodać, że przenoszą nawet do 150 mln metrów sześciennych wody na sekundę z szybkością do kilkunastu kilometrów na godzinę.
Prądy morskie — podział
Prądy morskie podzielić następująco:
- powierzchniowe
- wiatrowe – są wynikiem stale wiejących wiatrów, gdzie powietrze przesuwa wodę. Prądy wiatrowe są najczęściej spotykane (oprócz mieszanych), szczególnie w strefie pasatów, okołobiegunowych i średnich wysokości geograficznych, bo tam wieją stałe i silne wiatry.
- spływowe – w miejscach, gdzie dużo rzek wpada do oceanów (woda słodka ma inną gęstość niż słona) lub są wysokie opady, lub jest spore parowanie
- gęstościowe – powstają na skutek różnic gęstości wody na różnych głębokościach, częściej występują w prądach głębinowych
- kompensacyjne – wyrównują poziom wody w oceanie, który zmienił się na skutek czynników zewnętrznych, również wiatrów stałych
- mieszane
- głębinowe
- przydenne
Inny podział to na ciepłe, zimne i obojętne. Oznacza to jedynie różnicę temperatur w prądzie i poza nim. Jeśli prąd jest ciepły, to otaczająca go woda w oceanie ma niższą temperaturę. W przyrodzie nic nie jest proste, więc ten sam prąd może być zimny, a potem w innym miejscu ciepły, albo może być latem ciepły, a zimą zimny. Może płynąć także tylko w jednym półroczu 🙂 Na przykład:
- prądy zimne – Dryf Wiatrów Zachodnich, Kanaryjski, Peruwiański,
- prądy ciepłe – Zatokowy, Brazylijski, Norweski,
- prądy okresowe – Gwinejski (lato), Somalijski (lato), Równikowy Wsteczny (zima)
Prądy dryftowe, upwelling i downwelling
Ważnym zjawiskiem, który ma wpływ na wszystkie prądy powierzchniowe na Ziemi, są prądy dryftowe. Są to prądy morskie powstające na skutek pasatów i monsunów. Tym samym zaburzają równowagę w oceanach i wymuszają powstanie prądów kompensacyjnych np. Równikowego Wstecznego.
Przez to powstaje strefa rozbieżności na równiku – wody z powierzchni odpływają, a co je zastępuje? Wody z niższych głębokości, czyli upwelling równikowy. Podobny do niego i występujący na zachodnich wybrzeżach kontynentów (bo tam akurat zabierają na zachód wodę pasaty) jest upwelling przybrzeżny. A skąd bierze się ta woda na niższych głębokościach? Gdzieś na szerokościach 55-60 stopni na obu półkulach zimne wody biegunowe opadają (downwelling) na dno oceanu i wędrują w kierunku równika. Jak widać ocean to jedna wielka miska ze wciąż mieszającą się i płynącą wodą.
Wpływ prądów na przyrodę i człowieka
Wbrew pozorom prądy mają wpływ na otoczenie. Oto kilka przykładów:
- żegluga morska – z prądem można płynąć szybciej i taniej niż pod prąd
- rybołówstwo – na styku ciepłego i zimnego prądu spotykają się gatunki ciepłolubne i plankton, który woli chłodniejsze środowisko zasobniejsze w tlen, co owocuje rajem dla ryb i rybaków. Dzięki temu na przykład w RPA zimny prąd Benguelski i ciepły Mozambicki tworzą dobre warunki dla rekinów.
- zmiany klimatyczne – ciepły Golfsztorm/Północnoatlantycki/Norweski sięga wysoko na północ, zmieniając klimat np. Anglii na bardziej morski i łagodniejszy. Koronnym przykładem jest port w Murmańsku, który mimo wysunięcia daleko na północ nie zamarza cały rok.
0 Comments for “Ruchy wód oceanicznych – prądy morskie”