Scenariusz lekcji — Jakie to państwo? – scenariusz nauczyciela

Imię i nazwisko autora: Maria Chyczewska
Temat zajęć: Czym jest państwo?
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

VII. Podział polityczny i zróżnicowanie poziomu rozwoju społeczno‑gospodarczego świata: mapa podziału politycznego, system kolonialny i jego rozpad, procesy integracyjne i dezintegracyjne na świecie, konflikty zbrojne i terroryzm, podstawowe wskaźniki rozwoju.

Uczeń:

1) posługuje się mapą podziału politycznego świata do analizy procesów społeczno‑ekonomicznych.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne

Uczeń:

• definiuje państwo,
• analizuje uwarunkowania kształtujące państwo,
• charakteryzuje cechy i funkcje państwa,
• korzysta z mapy podziału politycznego świata.

Strategie nauczania: asocjacyjna, operacyjna

Metody i techniki nauczania: burza mózgów, mapa myśli, metoda tekstu przewodniego, dyskusja, debata, gra dydaktyczna

Formy zajęć: praca indywidualna, praca w pracach, praca w parach, praca całego zespołu klasowego

Środki dydaktyczne: komputery z dostępem do Internetu, e-materiał, tablica interaktywna, tablica, globus, mapy polityczne świata i kontynentów.

Materiały pomocnicze

Literatura

• Baczworow M., Suliborski A., Kompendium wiedzy o geografii politycznej i geopolityce: terminologia, Łódź 2003.
• Otok H., Geografia polityczna, Warszawa 2012.
• Rykiel Z., Podstawy geografii politycznej, Warszawa 2006.
• Państwo i prawo wobec współczesnych wyzwań. Zagadnienia prawa konstytucyjnego. Księga jubileuszowa Profesora Jerzego Jaskierni, red. R. M. Czarny, K. Spryszak, Toruń 2012.

Artykuły i multimedia

Jakie to państwo?
Definicje państwa
Mapa z największymi państwami na świecie
Mapa polityczna Afryki z zaznaczeniem kolonii w 1914 r.

Przebieg lekcji “Jakie to państwo?”

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel wprowadza uczniów w temat zajęć, jakim jest państwo. Informuje, jakie cele będą realizować:

• Poznają definicję państwo.
• Przeanalizują uwarunkowania kształtujące państwo.
• Scharakteryzują cechy i funkcje państwa.
• Posłużą się mapą podziału politycznego świata.

Następnie prowadzący pyta klasę, czym jest państwo. Następuje burza mózgów. Uczniowie podchodzą po kolei do tablicy i zapisują dowolne hasła, które kojarzą im się z terminem „państwo”.

Po przeprowadzeniu burzy mózgów nauczyciel prosi uczniów o przeczytanie cytatu Arystotelesa „Człowiek jest z natury stworzony do życia w państwie, taki zaś, który z natury, a nie przez przypadek, żyje poza państwem, jest albo nędznikiem, albo nadludzką istotą”. Następuje dyskusja. Uczniowie interpretują wspólnie cytat i dzielą się swoimi przemyśleniami na jego temat. Odpowiadają, czy zgadzają się z jego treścią i podają argumenty popierające swoje zdanie.

Faza realizacyjna:

Nauczyciel prosi uczniów o dobranie się w 3‑4 osobowe zespoły. Ich zadaniem będzie opracować prosty koncept państwa idealnego. Prowadzący zapisuje na tablicy aspekty, na których mają się skupić uczniowie:

• Co jest potrzebne, aby mogło istnieć państwo?
• Dlaczego właśnie te elementy są potrzebne?
• Czym skutkuje brak tych elementów?
• Czym charakteryzuje się państwo idealne?
• Jakie są funkcje państwa?

Uczniowie w grupach dyskutują i tworzą mapę myśli na temat państwa idealnego. Robią to w zeszytach lub na specjalnie przygotowanych do tego celu arkuszach. Nauczyciel nadzoruje pracę uczniów. Zwraca szczególną uwagę na to, aby każdy członek grupy był aktywny i odpowiednio argumentował swoje pomysły, ale w żaden sposób nie ingeruje w treści zapisywane przez uczniów.

Kolejny etap zajęć związany jest z blokiem tekstowym e‑materiału. Nauczyciel prosi osobę chętną o przeczytanie pierwszego akapitu tekstu. Pozostali uczniowie słuchają ze zrozumieniem. Następnie uczniowie wspólnie analizują schemat przedstawiający podstawowe elementy państwa oraz fragment związany z funkcjami państwa. Prowadzący pyta licealistów, jak rozumieją poszczególne hasła i treści, i czy się z nimi zgadzają. Pyta też, czy uczniowie dopisaliby coś więcej do tego schematu, a jeśli tak, to dlaczego. Następuje dyskusja monitorowana przez nauczyciela, który pilnuje, aby wszyscy brali w niej aktywny udział.

Po dyskusji związanej ze schematem każda z grup krótko przedstawia opracowane przez siebie koncepty państwa idealnego. Zadaniem pozostałych uczniów jest skomentować pomysły kolegów i koleżanek, odnosząc się do schematu z e‑zasobu. Nauczyciel monitoruje pracę uczniów i w razie potrzeby wyjaśnia kontrowersyjne kwestie.

Kolejnym etapem lekcji jest praca z tekstem e‑materiału, który porusza tematy związane z obywatelstwem i granicami państw (do paragrafu związanego z tematem kolonizacji). Następuje praca indywidualna uczniów z tekstem.

Gdy uczniowie zapoznają się już z materiałem, nauczyciel prosi ich o zastanowienie się jak wygląda kwestia obywatelstwa polskiego i granic Polski. Na jakich zasadach można uzyskać polskie obywatelstwo? Jakie są granice Polski ze względu na ich genezę? Z jakimi krajami współcześnie graniczymy? Czy w przeszłości granice Polski wyglądały tak samo? Następuje dyskusja na forum klasy monitorowana przez prowadzącego.

Po wspólnym mówieniu kwestii obywatelskich i granicznych Polski, nauczyciel przypomina i zwracam uczniom uwagę na to, że jednym z głównych przyczyn zmian granic w przeszłości był proces kolonizacyjny. Prowadzący prosi uczniów o przeanalizowanie mapy Afryki, która pokazuje jakie państwa wzięły udział w kolonizacji czarnego kontynentu. Następnie pyta licealistów, jakie wnioski można wyciągnąć na jej podstawie. Uczniowie dzielą się swoimi spostrzeżeniami oraz dyskutują na temat pozytywnych i negatywnych skutków kolonializmu.

Po krótkiej dyskusji na temat kolonializmu nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z ostatnią częścią bloku tekstowego e‑zasobu, który związany jest z państwami współczesnego świata. Gdy cała klasa zapozna się już z materiałem, prosi każdego ucznia o powiedzenie 2‑3 zdań na temat tego, co przeczytali i czego dowiedzieli się z mapy interaktywnej. Nauczyciel zwraca licealistom uwagę na to, aby słuchali dokładnie tego, co mówią koledzy i koleżanki, żeby nie powtarzać tych samych treści. Prowadzący zachęca uczniów, aby podzielili się dodatkową wiedzą na ten temat, jeśli takową posiadają.

Ostatnim etapem fali realizacyjnej lekcji jest praca z grą edukacyjną, która znajduje się po bloku tekstowym i słowniczku. Podsumowuje ona większość materiału zrealizowanego podczas zajęć. Nauczyciel prosi uczniów o podzielenie się na 3‑4 osobowe grupy o innym składzie, niż te utworzone na początku zajęć. Zespoły grają w grę, które polega na wyborze prawidłowej odpowiedzi na dane pytanie w czasie 30 sekund. Każda grupa ma do dyspozycji atlas, który może okazać się pomocny przy niektórych pytaniach. Nauczyciel nadzoruje pracę uczniów.

Faza podsumowująca:

Nauczyciel zdaje uczniom następujące pytania:

• Czego dowiedzieliście się z dzisiejszej lekcji?
• Co było dla was najciekawsze?
• O czym chcielibyście dowiedzieć się więcej?
• Na skali od 1 do 5 jak oceniacie swoją wiedzą na temat tego, czym jest państwo, jakie są jego cechy i funkcje?
• Co wiecie na temat podziału politycznego świata?

Następuje krótka dyskusja podsumowująca treści poruszone podczas lekcji. W razie potrzeby prowadzący wyjaśnia kwestie sporne i problematyczne oraz odpowiada na dodatkowe pytania uczniów.

Praca domowa:

W ramach pracy domowej uczniowie dokańczają ćwiczenia, których nie zdążyli rozwiązać podczas zajęć, oraz uzupełniają/modyfikują swoje mapy myśli na temat państwa idealnego w oparciu o wiedzę zdobytą podczas lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium: grę można wykorzystać jako element lekcji podsumowujących blok tematyczny o podziale politycznym świata.