Parki narodowe są w kręgu zainteresowań wielu dziedzin związanych z geografią. Ich głównym zadaniem jest ochrona ekosystemu, a więc roślin, zwierząt, ale także formacji geologicznych czy krajobrazu kulturowego. Taka nieskażona przyroda przyciąga odwiedzających — czy to turystów, czy wszelkiego rodzaju uczniów, przyjeżdżających w celach edukacyjnych. Jakie są parki narodowe w Polsce?

Historia parków narodowych w Polsce

Pierwszym obszarem, na który nałożono zakazy polowań, była królewska, a potem carska Puszcza Białowieska. Jednak park narodowy utworzono dopiero w 1932 roku. W tym samym roku dwa miesiące wcześniej ochroną objęto Pieniny, popularny ówcześnie region wypoczynkowo-uzdrowiskowy.

Wojenne zawieruchy przeszkadzały w ochronie przyrody, więc pozostałe parki powstały już po II wojnie światowej — Tatrzański 1947, Świętokrzyski 1950, Babiogórski 1954, Ojcowski 1956, Wielkopolski 1957, Kampinowski i Karkonoski 1959. Jak widać, w pierwszym okresie powstawały głównie parki położone w górach.

Lata 60,70 i 80-te to również narodziny kilku parków: Woliński 1960, Słowiński 1967, Bieszczadzki 1973, Roztoczański 1974, Gorczański 1981.
Po zmianie systemu gospodarczo-politycznego znów w pierwszych latach zanotowano nowe parki: Wigierski 1989, Drawieński i Poleski 1990, Biebrzański i Gór Stołowych 1993, Magurski 1995, Narwiański i Gór Stołowych 1996. Po kilku latach przerwy Ujście Warty wywalczyło status parku narodowego w 2001 roku i jak na razie jest to nasz najmłodszy park narodowy.

W 2004 roku powstała Ustawa o ochronie przyrody, która klasyfikowała i ujednolicała typy ochrony w Polsce. Dlatego park narodowy musi mieć minimum 1000 hektarów, cechować się szczególnymi wartościami z zakresu przyrody, nauki, kultury, edukacji i wpływów społecznych. Tworzy się go, żeby zachować i odtwarzać naturalny ekosystem oraz krajobraz (również kulturowy).

Parki narodowe w liczbach i ciekawostki

Nasze 23 parki narodowe zajmują łącznie obszar 1% powierzchni kraju. Czy to dużo? Dla porównania Czarnogóra i Nowa Zelandia ma ich aż 10%, ale to jeden z najwyższych wyników na świecie.

Białowieski Park Narodowy jest wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w kategorii przyrodniczej, Więcej przedstawicieli mamy na Liście Rezerwatów Biosfery UNESCO: Babiogórski PN (1977/2001), Białowieski PN (1977), Słowiński (1977), Bieszczadzki PN w ramach rezerwatu Karpaty Wschodnie (1992), Tatrzański i Karkonoski PN (1992), Kampinoski PN (2000), Poleski PN (2002), PN Bory Tucholskie (2010).

Kampinoski i Wielkopolski Park Narodowy powstały w pobliżu wielkich miast — Warszawy i Poznania. Ten pod stolicą jest jedną z dwóch puszcz na Ziemi, umiejscowioną pod dużym miastem i pełni funkcję „zielonych płuc” dla miasta.

Bagna, torfowiska, tereny podmokłe i rzeki są chronione głównie w parkach: Wigierskim, Biebrzańskim, Drawieńskim, Kampinoskim, Narwiańskim, Borach Tucholskich, Ujścia Warty i Poleskim.

Elementy geologiczne chronione są szczególnie w Wielkopolskim, Wolińskim i Tucholskim PN (formy polodowcowe), Tatrzańskim (góry typu alpejskiego, stawy polodowcowe), Gór Stołowych (góry o budowie płytowej), Bieszczadzkim (połoniny górskie), Ojcowskim (formy krasowe), Pieniński (góry wapienne), Świętokrzyskim (gołoborza).

W Wolińskim i Słowińskim PN opieką objęto wybrzeża – klifowe, mierzejowe i wydmowe. Wydmy śródlądowe pozostają pod ochroną w Kampinoskim PN.

Naturalna puszcza występuje w Białowieskim PN, jest to jedyne stanowisko naturalnego boru niżowego. Naturalne łąki związane z kulturą pasterską (inny skład gatunkowy niż na łąkach koszonych) są chronione w Gorczańskim PN.

Turystyka w parkach narodowych

Zgodnie z ustawą parki narodowe są udostępnione dla ruchu turystycznego pod pewnymi warunkami. Wolno chodzić wyłącznie po wyznaczonych szlakach, nie można ingerować w przyrodę np. śmiecić czy drażnić zwierząt.

Pewnie zastanawiacie się, które parki są najczęściej odwiedzane. Oto krótka statystyka z 2008 roku:

• 10690 tys. – tyle turystów odwiedziło polskie parki (metoda szacunkowa, ponieważ nie wszędzie są bilety na wszystkich szlakach).
• Ponad 1000 tys odwiedziło parki — Kampinoski i Wielkopolski (bliskość dużych miast), Karkonoski, Tatrzański, Woliński.
• Najbardziej zatłoczonym parkiem jest Tatrzański – 2078 tys. przyjezdnych.
• Najlepszą infrastrukturę noclegową mają te najpopularniejsze — w Karkonoszach mamy 10 schronisk, w Tatrach 8 schronisk i 14 domów wczasowych.
• Najrzadziej odwiedzanymi parkami były: Narwiański (8,6 tys.), Poleski (15 tys.), Ujścia Warty (20 tys.), Drawieński (23 tys.), Biebrzański (32 tys).

Planowane parki narodowe w Polsce

Przez ostatnich kilkanaście lat nie powstał ani jeden park narodowy. Nie oznacza to, że kilka obszarów nie aspiruje do tego miana.

• Jurajski PN – na terenie między Częstochową i Zawierciem. Chroniłby formy krasowe i związaną z nimi roślinność, a także dworek Krasińskich w Złotym Potoku i ruiny zamku w Olsztynie.
• Turnicki PN – na Pogórzu Przemyskim.
• Mazurski PN — przekształcony z parku krajobrazowego.
• PN Dolina Dolnej Odry — miałby być przekształceniem parku krajobrazowego oraz niemieckim odpowiednikiem po naszej stronie granicy i łączyć się z Cedyńskim PK. Pod opiekę wziąłby starorzecza i koryto Odry

Parki Narodowe w Polsce – Zapamiętaj!

• Najstarszy PN – Pieniński 1932
• Najmłodszy PN – Ujścia Warty 2001
• Najmniejszy PN – Ojcowski
• Największy PN – Biebrzański
• Lista Światowego Dziedzictwa UNESCO – Białowieski
• Lista Rezerwatów Biosfery UNESCO – 9 parków – Babia Góra, Białowieski, Słowiński, Bieszczadzki, Tatrzański, Karkonoski, Kampinoski, Poleski, Bory Tucholskie

Książki, w których zestawiono wszystkie parki narodowe w Polsce:

• 15 najpiękniejszych parków narodowych w Polsce – Dariusz Jędrzejewski – duże zestawienie
• Polskie Parki Narodowe – Praca zbiorowa
• Encyklopedia ilustrowana polskie parki narodowe