Historia rozwoju urbanizacji – cz. 2

W pierwszej części pisałam o miastach starożytnych i średniowiecznych, o czym możesz przeczytać tutaj: Historia rozwoju urbanizacji cz. 1

Miasta renesansowe

Miasta w renesansie musiały być lepiej bronione. I tak powstały dwa włoskie plany miasta renesansowego. Przykładem jednego była Palma Nova. Posiadała jeden centralny rynek na planie heksagonu. Od niego odchodziły okrężne i radialne ulice. Miasto było otoczone murami z bastionami, a sam obrys był już bardziej okrągły.

Palma Nova, źródło: Google Maps

Drugim przykładem jest nasz rodzimy Zamość, który powstał 13 lat wcześniej niż Palma Nova. Układ ulic zachowano szachownicowy, wtłoczony w prawie regularny pięciokąt foremny. W części zachodniej usytuowano rezydencję Zamojskich, która zajmowała ok. 1/3 powierzchni miasta. Główna oś widokowa kierowała się na główny bastion na przecięciu Rynku Głównego. Zamość posiadał także dwa mniejsze rynki – Solny i Wodny, ulokowane na osi miasta po obu stronach głównego placu.

Zamość, źródło: Google Maps

Tyle styl europejski. Ale miasta kolonialne były zakładane daleko i miały własne koncepcje. Zachowano szachownicowy układ ulic z rynkiem, ale im dalej od rynku, tym większe stawały się kwartały. Zaraz za murami zakładano ogrody i pola uprawne. Różnice ze Starym Kontynentem można poznać nawet po detalach architektonicznych np. wykończeniu okien, drzwi. Przykładami takich miast kolonialnych są Buenos Aires i Lima.

Miasta barokowe

Po renesansie nastąpił barok, który trwał w XVI i XVII w. Budowle zaczęły być bardziej okazałe, rozległe i reprezentacyjne. Wprowadzono również zieleń w postaci skwerów i parków. Powrócono do starożytnej idei publicznych fontann na placach np. Plac św. Piotra w Rzymie.
W tym okresie powstały m.in. Białystok Branickich, Rydzyna, Wersal, Waszyngton, Sant Petersburg/Leningrad, a także częściowo Warszawa.

Wersal, źródło: Google Maps

Miasta przemysłowe

Po wybuchu rewolucji przemysłowej w drugiej połowie XVIII wieku miasta zakładano jak grzyby po deszczu. W Europie Zachodniej wokół zakładu, na Śląsku wokół kopalni powstawały nowe dzielnice. Każde miało inny układ, ale wspólny był niski standard zabudowy mieszkaniowej. Dzisiaj miasta te zatracają przemysłowy charakter i pojawia się tam więcej zieleni.

Koncepcje urbanistyczne współczesne

Urbaniści stworzyli kilka różnych koncepcji jak ma powstać lub rozwijać się miasto. Oto najpopularniejsze:

• koncepcja miasta linearnego (wg projektu hiszpańskiego architekta Soria Y Maty) – miasto ma się rozwijać wzdłuż linii kolejowej i autostrady. Podejście nieco idealistyczne, bo docelowo miało połączyć Iberię z Kaukazem. Np. aglomeracja Madrytu
• koncepcja miasta centralnego – centralne miasto i odchodzące promieniste arterie
• koncepcja miast-ogrodów (Howarda) – miasto zakładane na surowym korzeniu, na terenach rolniczych, co skutkowałoby niskimi cenami gruntów i budynków. Centralny obszar był przeznaczony dla zabudowań publicznych. Od niego miało odchodzić 6 równych części, gdzie każda miałaby swoje zadanie – mieszkaniową, usługową, handlową itp. Zakłady przemysłowe miały być na skraju dzielnic mieszkalnych. Miasto-ogród miało charakteryzować się bardzo dużą ilością zieleni, pasów rolniczych i być rozległe. Mogło też powstać jako satelita innego ośrodka. Np. Sokolniki-Las, Milanówek, warszawska Sadyba i Włochy, Nowa Huta w Krakowie.
• koncepcja miasta przemysłowego (Garniera) – mówi, że wszystkie funkcje miast powinny być nie kolidujące ze sobą. Np. mieszkania i zakłady przemysłowe powinny być blisko siebie, ale w oddzielnych dzielnicach. Do pracy ludzie powinni chodzi piechotą. Np. Teofilów w Łodzi
• koncepcja miasta socjalnego (Ville social) – funkcja mieszkaniowa i produkcyjna powinna być razem, czyli dom i warsztat mieści się w jednym budynku.
• koncepcja budowy nowych miast – charakteryzują się monofunkcyjnością produkcji. Wokół nich powstają nowe dzielnice, a nawet miasta tylko mieszkaniowe. Wyznacznikiem rozrostu przestrzennego jest jedna izochrona, czyli maksymalny czas dojazdu do pracy wynosi 1 godzinę. Np. aglomeracja Wielkiego Stockholmu lub Göteborga.
• koncepcja miasta postindustrialnego – gdy przemysł przestaje pełnić dominującą rolę zmienia się struktura zatrudnienia i przestrzenna miasta. Następuje separacja miejsc pracy od miejsc mieszkania i rewitalizacja obszarów centralnych