Układ słoneczny jest układem planetarnym, w którym centralne miejsce zajmuje Słońce, wielka gazowa kula, wokół której krążą, powiązane z nim ciała niebieskie: planety, księżyce planet, planety karłowate oraz planetoidy, komety, meteoroidy oraz pył międzyplanetarny. Układ Słoneczny jest stosunkowo niewielki, biorąc pod uwagę odległość do innych gwiazd. Do najdalej położonej planety w Układzie Słonecznym, światło słoneczne biegnie od Słońca do planety ok. 5 godzin, gdy dla porównania, do najbliższej gwiazdy ok. 4 lat.
Powstanie Układu Słonecznego
Dzięki Teorii Wielkiego Wybuchu wiemy, że Układ Słoneczny powstał ok. 4,6 miliardów lat temu z obłoku gazowo-pyłowego, który przyciągał do siebie materię, wokół gęstniejącego jądra. Gaz w środku obłoku kurczył się szybciej niż na zewnątrz i dzięki temu powstało Słońce, a wokół niego utworzył się dysk, z pozostałej materii. Reakcje jądrowe, powodujące przekształcenie wodoru w hel spowodowały, że Słońce zaczęło świecić, a materia gromadząca się wokół niego łączyła się stopniowo w większe obiekty, aż utworzyły się planety. Pierwotnie Układ Słoneczny miał inny kształt, a planety krążyły po innych orbitach i było ich znacznie więcej. Wiatr słoneczny i promieniowanie oczyściły przestrzeń międzyplanetarną. Część planet zderzyło się ze sobą, inne same wypadły z Układu Słonecznego.
Obecnie Słońce skupia wokół siebie 8 planet:
| Planety wewnętrzne/skaliste | Planety zewnętrzne/gazowe |
|
|
Cztery planety, położone najbliżej Słońca to tzw. planety wewnętrzne, skaliste. Kolejne cztery nazywane są zewnętrznymi, to planety gazowe. Są zdecydowanie większe i utworzyły się z brył skalno-lodowych krążących wokół Słońca. Planety krążą wokół własnej osi oraz wokół Słońca.
Do 2006 r. Pluton także był uznawany za planetę Układu Słonecznego. Wtedy też zdefiniowano ponownie planetę jako ciało niebieskie, które oczyściło przestrzeń wokół siebie. Obecnie Pluton ma status planety karłowatej, wchodzącej w skład pasa Kuipera. Jest to obiekt transneptunowy.
Merkury — mała i szybka planeta
To najmniejsza planeta w całym Układzie Słonecznym. Nie posiada satelitów i jest prawie całkowicie pozbawiony atmosfery, która jest zdmuchiwana przez wiatr słoneczny. Merkury położony jest najbliżej Słońca, wokół którego krąży z bardzo dużą prędkością. Wokół własnej osi obraca się już zdecydowanie wolniej, przez co wschód Słońca następuje co 176 dni. To planeta o największej amplitudzie temperatur (max. 427 st.C, min. – 212 st.C). Merkury jest trudny do zaobserwowania, z uwagi na bliskość Słońca.
Wenus — niegościnna panna
Jest najgorętszą planetą Układu Słonecznego. Temperatura na powierzchni dochodzi nawet do 480 st.C. Gruba warstwa atmosfery nie przepuszcza gromadzących się gazów cieplarnianych, otaczają ją trujące gazy. Rozmiarem jest zbliżona do Ziemi, ale nie posiada naturalnych satelitów. Obraca się wokół własnej osi najwolniej ze wszystkich planet. Jeden obrót trwa ponad rok.
Ziemia — życie (dopóki go nie zniszczymy)
To jedyna znana planeta w Układzie Słonecznym, na której istnieje życie. Hydrosfera Ziemi jest unikalna na tle innych planet, a atmosfera, jako jedyna w Układzie Słonecznym zawiera tlen. Ziemia posiada jednego naturalnego satelitę – Księżyc, oddalonego o 380 tys. km. Jego przyciąganie powoduje na Ziemi przypływy i odpływy mórz i oceanów. Dzięki nachyleniu osi Ziemi w stosunku do Słońca mamy pory roku. Obrót Ziemi wokół własnej osi kształtuje zjawisko dnia i nocy. Dzięki aktywności gazowej Słońca życie na Ziemi jest możliwe.
Mars — Czerwona Planeta z łazikami
Nazywany także Czerwoną Planetą, z uwagi na pokrywające go czerwone pustynie. Warunki na Marsie są wyjątkowo trudne. To skalista planeta, pokryta pustyniami, górami i kraterami, na której szaleją pyłowe burze. Temperatura spada tu nawet do 126 st. C poniżej zera, a atmosfera prawie w całości składa się z dwutlenku węgla. Mars posiada dwa niewielkie księżyce: Fobosa i Deimosa.
Jowisz — gazowy gigant
To pierwsza z czterech planet zewnętrznych, zwanych gazowymi gigantami. Jest największą ze wszystkich planet Układu Słonecznego. Zbudowana jest w głównej mierze z helu i wodoru. Duża ilość ciepła, pochodząca z wnętrza planety oraz szybki ruch wirowy tworzą na niej ciekawe zjawiska atmosferyczne np. Wielką Czerwoną Plamę (cyklon o średnicy dwukrotnie większej od Ziemi). Z powodu dużych wirowań planeta wybrzusza się na równiku, a spłaszcza na biegunach. Jowisz posiada 67 znanych naturalnych księżyców. Cztery największe to tzw. księżyce galileuszowe.
Saturn — i pierścienie tej planety
To szósta planeta Układu Słonecznego i druga co do wielkości, po Jowiszu. Jest jedną z czterech gigantów gazowych, zbudowana głównie z helu, wodoru i amoniaku. Jest to bardzo zimna planeta, a z uwagi na położenie, dociera do niej zaledwie 1/10 promieni słonecznych co do Ziemi. Saturn otaczają setki spektakularnych pierścieni odkrytych przez Galileusza. Rozciągają się na przestrzeni tysięcy kilometrów i zbudowane są z brył lodu o średnicy dochodzącej nawet do kilkudziesięciu metrów. Saturn ma 62 księżyce, z czego największy Tytan, jest jedynym księżycem w Układzie Słonecznym, posiadającym atmosferę podobną do ziemskiej.
Uran — leniwa planeta
To najlżejsza z planet gazowych. Położona o 2870 mln km od Słońca planeta, jest bardzo słabo widoczna z Ziemi, nawet przez teleskop. Uran ma zielonkawą barwę, którą zawdzięcza chmurom metanu w górnych warstwach atmosfery. Ma 27 księżyców. Jego unikalną cechą jest to, że jest prawie całkowicie pochylony w stosunku do swojej orbity, obroty wykonuje „leżąc na boku„. Dlatego też z Ziemi trudno jest dojrzeć jego pierścienie. Jako jedyny spośród planet gazowych nie ma jądra skalnego.
Neptun — ostatni od Słońca
Jest najbardziej odległą planetą Układu Słonecznego, a okrążenie Słońca zajmuje mu bliska 165 lat. Lodowo-skalne jądro Neptuna otacza amoniak i metan, co daje planecie niebieskawą barwę. Wieją tam wiatry z prędkością 2,5 tys. km/h. Ma 14 znanych księżyców. Tryton, największy z nich jest aktywny geologicznie. Odkryto tam gejzery, wyrzucające płynny azot. To także jedyny znany duży satelita, który porusza się wokół planety ruchem wstecznym, a nie wirowym.
Układ Słoneczny — odległości między planetami
Żadna grafika nie jest w stanie przedstawić realnych odległości między planetami. Jeśli chcielibyśmy wykazać w odpowiedniej skali odległość, to przy planetach wielkości ziarenek piasku odległości powinny wynosić kilkadziesiąt metrów.
Dwóch twórców: Wylie Overstreet, scenarzysta i reżyser filmów naukowych, i reżyser Alex Gorosh, z pomocą przyjaciół, stworzyli na pustyni model Układu Słonecznego w prawdziwej skali. Przyjęto, że Słońce to kula o średnicy 1,5 m. Aby przedstawić orbity wszystkich planet, układ został zaprezentowany na obszarze rozciągniętym na 6 km. Film pozwala uzmysłowić sobie, jak olbrzymie odległości dzielą planety zawieszone w przestrzeni kosmicznej.
Poniżej ciekawostka od NASA, czyli ile czasu potrzebuje światło by pokonać różne odległości.
Układ Słoneczny cały czas ewoluuje. Przemiany nie zawsze są łatwe do przewidzenia, w szczególności dla mniejszych ciał Układu Słonecznego. Astronomowie zakładają, że samo ułożenie planet nie powinno ulec gwałtownym zmianom, a Układ Słoneczny będzie istniał w podobnym kształcie, aż do momentu przekształcenia się Słońca w wielkiego olbrzyma za ok. 5-6 miliardów lat. Wówczas planety wewnętrzne Układu Słonecznego ulegną zniszczeniu.
0 Comments for “Układ Słoneczny – planety”