W skład gleby wchodzą: ziemia (zwietrzeliny), woda (wilgoć glebowa, czyli wody higrospokowe, błonkowate, kapilarne, grawitacyjne i zawieszone, gruntowe), powietrze (powietrze glebowe) oraz organizmy żywe. Powstaje w wyniku procesów glebotwórczych.
Procesy glebotwórcze i erozje gleb
Procesy glebotwórcze to ciągłe przekształcanie się materii organicznej i nieorganicznej w górnej litosferze, za pomocą biosfery. Dzieją się zgodnie z obiegiem materii w przyrodzie.
Głównym czynnikiem procesów glebotwórczych jest klimat. Odpowiada on za szybkość wietrzenia skał, ich właściwości chemiczne i fizyczne, rozwój roślinności, dynamikę obiegu materii.
Poboczne czynniki wpływające na powstawania gleb jest skład mineralny skał, ukształtowanie terenu i możliwości powstawania osadów oraz działalność człowieka, czyli melioracja, uprawa i hodowla oraz czynności z nimi związane.
Tak jak gleby powstają, mogą być także niszczone. Najczęstszymi przyczynami erozji gleb są:
- ruchy masowe w górach
- spłukiwanie przez wodę
- erozja wiatrowa
- wyręb lasów, wypalanie traw, co tworzy łatwy łup dla erozji wiatrowej i wypłukiwaniu przez wodę
- zbyt intensywna eksploatacja
Trochę mniej drastyczna jest degradacja gleb, czyli zmniejszenie żyzności. I tutaj głównie odpowiedzialny jest człowiek: monokultury wyjaławiają glebę, nawozy sztuczne oraz środki ochrony roślin dostarczają kumulujące się obce związki chemiczne. Nie wspominam już o wpływie przemysłu i urbanizacji. Degradacja jest także skutkiem naturalnej erozji gleb.
Skład gleby, czyli genetyczne poziomy glebowe
Poszczególne rodzaje gleb różnią się między sobą, jednakże wyróżniono ich wspólne piętra:
- A0 – ściółka — resztki organizmów żywych, które są w początkowym etapie rozkładu
- A1 – próchnica/humus — szczątki rozkładane są na czynniki pierwsze, po czym w fazie humifikacji łączą się ze składnikami mineralnymi podłoża
- A2 – poziom eluwialny/wymywania/górny — związki mineralne i próchnica są wymywane piętro niżej
- B — poziom iluwialny/wmywania/dolny — tu trafiają wymyte elementy z poziomu wyżej
- *G — poziom glejowy/dolny — na terenach podmokłych, odpowiada poziomowi B, brak dostępu powietrza i duża wilgotność powodują redukcję cząstek żelazowych Fe+3 do Fe+2
- C — skała macierzysta — poddawana erozji
- D — lita skała
Każdy rodzaj gleby różni się miąższością i głębokością poszczególnych warstw. W niektórych warstwy są sprecyzowane, w innych granice są płynne.
Właściwości gleby
Gleby są, z punktu widzenia człowieka i gospodarki, lepsze i gorsze. Te lepsze mają wysoką żyzność, czyli zdolność do zapewnienia roślinom warunków do wzrostu — powietrza, wody i składników mineralnych. Żyzność zależy od:
- właściwości fizycznych — wielkości ziaren, struktura (układ ziaren i glebowego „kleju” pomiędzy nimi)
- właściwości chemicznych — ilości soli mineralnych, sorpcji (rozpuszczanie soli w glebie oraz produkcja azotu przez bakterie i rośliny), pH gleby najlepiej między 6,6 a 7,2
- zawartości próchnicy
Z żyznością zwykle mylona jest urodzajność, czyli wysokość plonów z danego obszaru (o odpowiedniej żyzności, rodzaju upraw i rodzaju prac rolniczych).
0 Comments for “Skład gleby i jej powstawanie”